Circulariteit binnen een drinkwaterbedrijf: hoe maak je de juiste keuzes?

WMD Drinkwater

Bij een drinkwaterbedrijf denken de meeste mensen niet direct aan circulariteit. Toch speelt materiaalgebruik een grote rol in het winnen, zuiveren en distribueren van water. De productie van waterpompstations vereist veel CO₂-intensieve materialen zoals cement en staal. De distributie gaat via kunststof leidingen (PE/PVC). In Nederland ligt zo'n 100.000 kilometer aan leidingen onder de grond, waarbij het hele jaar door delen worden vervangen.

Pompen, zuiveringsinstallaties en leidingen worden ontwikkeld voor de lange termijn – vaak voor minstens 50 jaar. Daarmee is de sector in de basis al relatief duurzaam. Toch is de keuze voor materialen en de mogelijkheid tot hergebruik aan het einde van de levensduur cruciaal. Wat vroeger als duurzaam gold – zoals asbestcement – is dat nu niet meer.

De vraag is dus: hoe maak je vandaag verantwoorde keuzes voor de toekomst?

WMD zet circulariteit op de kaart

Circulariteit is één van de materiële duurzaamheidsthema’s waarvoor drinkwaterbedrijf WMD een ambitie heeft geformuleerd. Als nieuw aandachtsgebied richt WMD zich op het verkrijgen van inzicht  in de circulaire impact van bestaande processen en op het vergroten van kennis door te leren en te experimenteren. Met deze inzichten willen ze input verzamelen voor het nieuwe strategisch plan dat in 2027 wordt opgesteld.

Om deze ambitie te realiseren én te voldoen aan de CSRD-vereisten (ESRS E5), waren op korte termijn voorbereidingen nodig. TOSCA werd gevraagd om in de periode september t/m november 2024 ondersteuning te bieden, zodat de nieuwe projectleider een sterke basis had om op voort te bouwen.

De opdracht: van definitie tot transitieplan

De opdracht van TOSCA omvatte:

• Het formuleren van een passende definitie van circulariteit, afgestemd met interne stakeholders;
• Het uitwerken van de Impacts, Risico’s en Kansen (IRO);
• Een eerste inventarisatie van de in- en uitstroom van materialen;
• Het opstellen van hoofdlijnen voor een transitieplan met acties en beleidsmaatregelen richting 2027.
• Opstellen van een implementatieplan i.s.m. met IT en inkoop voor het materialenpaspoort, in lijn met de Blauwe Netten sectorafspraak. Dit plan werd in december goedgekeurd door het bestuur van WMD.

Belangrijke randvoorwaarden: inzicht en bewustzijn

Voor een succesvolle circulaire transitie zijn inzicht in materiaalstromen en bewustwording onder medewerkers essentieel. Daarom voerde TOSCA gesprekken met leveranciers, managers en medewerkers van verschillende afdelingen. Dit leverde een goed beeld op van de huidige circulaire initiatieven, inzicht in verbetermogelijkheden en kansen om circulaire principes concreter toe te passen in de praktijk.

Reflectie van WMD

Marlous van der Veen, Strategisch programmamanager Duurzaamheid: "TOSCA heeft in korte tijd veel in kaart gebracht. Met het implementatieplan voor het materialenpaspoort en het transitieplan hebben ze de vervolgstappen voor ons uitgewerkt. We hebben nog een lange weg te gaan naar een circulaire waterketen, maar er ligt nu een sterke basis waar onze projectleider mee verder kan."

Wat we leerden tijdens dit traject

• Samenwerking in de keten is essentieel. Kennis over materialen is vaak afhankelijk van leveranciers. Verdiepen in hún duurzaamheidsambities en uitdagingen maakt betere samenwerking mogelijk.
• Beleid moet sturen op afwegingen. Huidige richtlijnen zijn vaak vooral gericht op kwaliteit en kostenefficiëntie. Analyse van bestaand beleid laat zien wat circulariteit bevordert of belemmert – en waar aanpassing nodig is om circulair bouwen en onderhoud te stimuleren.
• Focus ligt op hergebruik. De watersector kijkt vooral naar reststromen/hergebruik, o.a. bij het vastleggen van de gebruikte materialen en de locatie in de materialenbank, Madaster.  De uitdaging is nu: hoe vertaal je deze inzichten naar betere keuzes in ontwerp, inkoop en bouw?
• Maak circulariteit concreet. In een organisatie die primair gericht is op drinkwaterproductie, kan circulariteit abstract aanvoelen. Echter, de vertaling hiervan, bijvoorbeeld in hergebruik levert veel input en concrete inzichten op. Daar gaat WMD dus verder mee aan de slag.