Circulariteit succesvol maken: lessen tot nu toe
Blog
“De Nederlandse economie circulair maken is een economische no-brainer,” aldus Thierry Aartsen, de staatssecretaris verantwoordelijk voor de circulaire economie. Onze huidige lineaire “take-make-waste”-economie put natuurlijke hulpbronnen uit en zet de ecosystemen van onze planeet zwaar onder druk. Het goede nieuws: er is een bedrijfsgerichte aanpak die dit kan veranderen — circulariteit. We zien circulaire bedrijfsprincipes overal terug, al worden ze niet altijd zo genoemd. De onderliggende gedachte is eenvoudig en gebaseerd op gezond verstand: behoud grondstoffen, voorkom verspilling en creëer langdurige waarde. Klinkt makkelijk, toch? In de praktijk blijkt dat de transitie naar circulariteit geen eenvoudige route is. Het zijn zelden technologie of marktvraag die circulariteit laten mislukken, maar vooral het onderschatten van wat nodig is om circulariteit te verankeren in een lineaire organisatie.
De vraag is dus: hoe maak je de transitie naar circulariteit succesvol?
In deze blog delen we onze ervaringen. Dit is een introductie — binnenkort volgen specifieke cases over succesfactoren en veelvoorkomende valkuilen. We starten met de kernelementen uit toonaangevende frameworks en analyses rondom circulariteit. Per element delen we onze inzichten en lessen tot nu toe.
1. Systemisch ontwerp en innovatie
Circulariteit begint al in de ontwerpfase. Bedrijven moeten producten, diensten en ketens herdenken om verspilling te minimaliseren en hergebruik te maximaliseren. Denk aan ontwerpen voor langere levensduur, modulaire productontwikkeling, het vervangen van schaarse of moeilijk recyclebare materialen door hernieuwbare alternatieven, en het toepassen van digitale productpaspoorten voor traceerbaarheid.
In onze praktijk zien we verschillende startpunten. Veel organisaties passen al jaren circulaire principes toe — vaak gefragmenteerd of ad hoc. Soms bewust, om de leveringszekerheid te vergroten of afhankelijkheid van schaarse grondstoffen te verkleinen. Soms gedreven door kostenbesparing, innovatie of concurrentievoordeel. Wat deze inspanningen bindt: slimmer en efficiënter omgaan met wat er al is, en minder afhankelijk worden van nieuwe input. Dat vormt een uitstekend vertrekpunt.
2. Transformatie van het businessmodel
Circulaire businessmodellen creëren nieuwe inkomstenstromen door af te stappen van traditionele eigendomsvormen en te kiezen voor lease, product-as-a-service, abonnementen, refurbishment of retourstromen. Dit verhoogt de grondstoffenefficiëntie én versterkt klantrelaties.
Een belangrijke kans ligt bovendien in onderschatte afvalstromen. Door deze te analyseren, kunnen bedrijven waardevolle grondstoffen of nieuwe diensten ontwikkelen.
Wij zien dat data en analyse hierin een echte gamechanger kunnen zijn. Veel bedrijven zijn niet gewend om afvalstromen te analyseren. En als ze het al doen, dan vaak alleen in euro’s — zelden in absolute hoeveelheden (kg/ton) of uitgesplitst naar materiaal. Maar zodra ze dit wél inzichtelijk maken, ontstaan vaak direct actiegerichte inzichten. Sommige organisaties ontdekken waarde pas nadat ze een retourservice starten (bijvoorbeeld met het oog op klantloyaliteit). Ons advies: droom groot, handel stapsgewijs.
3. Samenwerking en ecosysteemontwikkeling
Geen enkel bedrijf wordt in zijn eentje circulair. Sectoroverschrijdende samenwerking met leveranciers, klanten en zelfs concurrenten maakt het mogelijk om grondstoffen te delen, samen te innoveren en logistiek efficiënter te organiseren. Industriële symbiose — waarbij de reststroom van de één de grondstof van de ander wordt — verlaagt kosten en risico’s en opent nieuwe markten.
Hier speelt (top)management een cruciale rol. Bedrijven weten vooraf niet altijd welke partners ze nodig hebben, of hoe ze dit nieuwe speelveld moeten vormgeven. Een belangrijke succesfactor is het vroeg opbouwen van persoonlijke relaties. Denk aan het organiseren van stakeholderdialogen om verspilling te verminderen, of aan het delen van pilotresultaten en technische inzichten met ketenpartners. Dus: wacht niet, maar begin met het bouwen van je netwerk.
4. KPI’s, meten en integreren
Om circulaire initiatieven op te schalen, moeten bedrijven prestaties meten en circulaire KPI’s opnemen in hun rapportages. Indicatoren zoals aandeel gerecycled materiaal, inzamelpercentages, productlevensduur en hergebruikscycli bieden niet alleen inzicht in naleving, maar sturen strategische keuzes en trekken investeerders aan die zoeken naar toekomstbestendige businessmodellen.
Geen enkel bedrijf beschikt over perfecte data. Uiteindelijk moeten beslissingen worden genomen op basis van wat er wél is. Bedrijven die circulaire businessmodellen succesvol implementeren, bereiken vaak een punt waarop ze ondanks datagaps gewoon dóórgaan. Ze maken onderbouwde aannames, nemen berekende risico’s en passen continu bij. Handelen onder (enige) onzekerheid levert waardevolle inzichten op, versnelt iteratie, en creëert momentum — iets wat onmogelijk is als men wacht op “perfecte” informatie.
5. Strategische verankering en leiderschap
Circulariteit vraagt om meer dan operationele optimalisatie: het vereist organisatiebreed alignment, eigenaarschap en sterk leiderschap. Duidelijke governance, prikkels en investeringen in systemen voor tracking, reverse logistics en leveranciersbetrokkenheid zijn essentieel om ambitie om te zetten in meetbare resultaten.
Circulariteit raakt aan de kern van bedrijfsvoering: supply chain management, inkoopstrategieën, waardeproposities, risicomanagement, strategische partnerschappen en meer. Daarom kan het nooit een “losstaand sustainability-thema” zijn. De rol van sustainability- en circulariteitsexperts blijft cruciaal, maar échte impact ontstaat wanneer businessmanagers eigenaarschap nemen.
Ons advies: bouw een stevig businesscase en koppel circulariteit aan de purpose van je organisatie. In veel gevallen levert circulariteit verrassend aantrekkelijke kansen op voor je bedrijfs- én verdienmodel.
